Nola Hatterman
Nola Hatterman (1899-1984) groeide op in Watergraafsmeer, woonde in de Rivierenbuurt en in de Falckstraat. Ze volgde de toneelschool, was te zien in films (o.a. in De Bolsjewiek van Theo Frenkel sr, zie en op toneel, maar koos uiteindelijk voor het schildersvak. Surinaamse schildersmodellen werden vrienden. Nola propageerde een zwart in plaats van blank schoonheidsideaal. Haar streven om de schoonheid maar ook het lijden en de strijdbaarheid van de zwarte mens te laten zien, sloot naadloos aan bij de zoektocht naar waardering van de eigen cultuur van Surinaamse studenten in Amsterdam. Bij de Vereniging Ons Suriname en in Nola’s huis in Falckstraat ontmoetten ze elkaar. Hun strijd voor een onafhankelijk Suriname werd háár strijd. De blanke Hatterman voelde zich naar eigen zeggen van binnen een ‘neger’.
In 1953 verhuisde Nola naar Suriname om het kunstonderwijs te professionaliseren. Veel kunstenaars in Suriname volgden lessen bij Nola. Toen eind jaren 60 het nationaal bewustzijn in Suriname ontwaakte, dat in de jaren 70 volle wasdom bereikte, kwam Nola in problemen met oud-leerlingen en kunstenaars als Chin A Foeng. Zij predikten de revolutie en dekolonisatie, koesterden het zwart nationalisme, experimenteerden met nieuwe kunstvormen uit het Westen en deden Nola’s werk af als achterhaald. En dat niet alleen: wat moest een buitenlandse, een Nederlandse aan het hoofd van een Surinaamse kunstinstelling? Nola beschouwde zichzelf niet noch als buitenlands noch als blank en verfoeide de Westerse invloeden op het werk van Surinaamse kunstenaars. Haar stelling was dat Suriname een ‘eigen’ nationale Surinaamse kunst diende te ontwikkelen, waarin recht gedaan werd aan de kleurrijke schoonheid van land en volk en de eigen nationale geschiedenis. Haar historisch vierluik over slavernij en marronage, vormde een belangrijk en tot dusver vrijwel veronachtzaamd onderdeel in de geschiedenis van de beeldende kunst. Het was Nola die dat thema als een van de eersten aansneed. Vandaag de dag zou Nola in het Westen wellicht beschuldigd zijn van ‘culturele toe-eigening’. In Suriname is de kritiek op Nola inmiddels verstomd. Uit eerbetoon voor haar verdiensten werd in 1984 een van de kunstacademies naar haar vernoemd. Deze Nola Hatterman Art Academy werkte een tijdlang samen met de Rietveld Academie in Amsterdam. Sommige leerlingen voltooiden daar hun kunstenaarsopleiding, enkelen bleven in Nederland. Anderen keerden terug naar Suriname om les te geven op de academie. De galerie die in Amsterdam naar Nola werd vernoemd, de Nola Hatterman Galery, vormde lange tijd een luchtbrug tussen kunstenaars in Nederland en Suriname. In die zin belichaamt Nola Hatterman het gedeeld cultureel erfgoed van Nederland en Suriname. Dat Nola werd bijgezet in de annalen van de kunstgeschiedenis van Suriname blijkt onder meer uit een beschouwing van Chandra van Binnendijk en Marieke Visser uit 2016, ‘Looking for rebels in Surinamese art’, waarin ze Nola typeren als ’the grandmother of rebels’.
Ook in Nederland lieten kunstenaars zich inspireren door Nola’s werk, zoals Marieke Zwart en Marlies Rekers (tentoonstellingen 100 jaar Onafhankelijken, p. 96/97). Lees ook het gesprek – the ongoing_conversation – tussen Marieke Zwart en Mirjam Westen (Museum Arnhem). Voor anderen – Renée Koldewijn – vormde Nola zelf een inspiratiebron.
Lees hier het artikel van kunsthistoricus Lia Ottes over Nola Hatterman. Voor meer informatie surf naar de website www.nolahatterman.com.
Bekijk het fragment uit de film van Frank Zichem, waarin Nola haar pleegzoon Armand Baag na jaren weer ontmoet. Armand Baag zette het gedicht Nola schreef – Wan de – op muziek. Hier luisteren ze er samen naar…
Zie hier voor een blik in het boekje Suriname jang tak terkenal dat Nola samen met Albert Helman maakte om Indonesië – met wie Nederland en Suriname een unie zouden vormen (het kwam er nooit van) – aan Suriname voor te stellen.
Bestel Nola via de uitgever of via bol.com. Voor het persbericht en lezingen klik op onderstaande link.
